Odlazak Williama Friedkina

Početkom tjed­na pre­mi­nuo je zna­me­ni­ti ame­rič­ki reda­telj William Friedkin, nado­mak svo­jeg 88. rođen­da­na koji je tre­bao obi­lje­ži­ti 25. kolovoza.

Friedkin će osta­ti zapam­ćen po svo­jim fil­mo­vi­ma nas­ta­lim od počet­ka 1970-ih do sre­di­ne 1980-ih, naro­či­to po zna­me­ni­tom kri­mi­ću “Francuska veza” iz 1971. godi­ne. Riječ je o fil­mu snim­lje­nom iznim­no realis­tič­nim vizu­al­nim sti­lom, u koje­mu neumo­lji­vi detek­tiv iz odje­la za nar­ko­ti­ke (izvr­s­ni Gene Hackman) nas­to­ji po sva­ku cije­nu zaus­ta­vi­ti kri­jum­ča­re nar­ko­ti­ka iz Francuske, a naro­či­to je dojm­ljiv turob­ni kraj fil­ma u koje­mu glav­ni lik slu­čaj­no ubi­ja svo­jeg kole­gu dok glav­ni nega­ti­vac (Fernando Rey) bježi.

Iako je nakon ovak­vog zavr­šet­ka dois­ta teško nas­ta­vi­ti pri­ču, reda­telj John Frankenheimer sni­mio je vrlo dobar nas­ta­vak “Francuska veza 2” koji se odvi­ja u Europi. Iznimno je utje­ca­jan i slje­de­ći Friedkinov film iz 1970-ih (Egzorcist), u koje­mu sve­će­nik (Max von Sydow) istje­ru­je đav­la iz opsjed­nu­tih lju­di, ujed­no jedan od naj­bo­ljih horo­ra svih vremena.

Tijekom prve polo­vi­ce 1980-ih Friedkin je reži­rao još dva kri­mi­na­lis­tič­ka fil­ma koji spa­da­ju u vrhun­ce nje­go­vog opu­sa. Junak fil­ma “Živjeti i umri­je­ti u L.A,” je detek­tiv (William Petersen) koji fana­tič­no goni neuhvat­lji­vog nega­tiv­ca (Willem Dafoe) i svo­jim beskom­pro­mis­nim pris­tu­pom pos­lu pri­lič­no pod­sje­ća na Genea Hackmana u “Francuskoj vezi”. U manje poz­na­tom, ali izvr­s­nom fil­mu “Cruising” Al Pacino glu­mi detek­ti­va koji ganja višes­tru­kog ubo­ji­cu u opskur­nom ambi­jen­tu nju­jor­ške homo­sek­su­al­ne sce­ne, što je izve­de­no reda­telj­ski iznim­no vje­što uz stal­nu nape­tost i sve­pri­sut­nu jezu.

Sudeći pre­ma naved­nim ostva­re­nji­ma, Friedkin se je oči­to naj­bo­lje sna­la­zio u realis­tič­nim kri­mi­na­lis­tič­kim pri­ča­ma u urba­nim okru­že­nji­ma. Iako je radio do zad­njih dana živo­ta, nakon 1980-ih više nije uspio reži­ra­ti fil­mo­ve koji mogu kon­ku­ri­ra­ti nje­go­vim naj­z­na­čaj­ni­jim djelima.

Elvis Lenić